MENGHAYATI SEMANGAT PERJUANGAN TOKOH KEMERDEKAAN PROF. DR BURHANUDDIN AL-HILMY.
Alhamdulillah, bicara tokoh kali ini
amat bersejarah bagi kita semua. Buat pertama kali setelah kemerdekaan kita
hanya didendangkan dengan acara sambutan kemerdekaan dengan pelbagai acara
termasuk sambutan ambang merdeka, kibaran jalur gemilang dan percikan bunga api
menjelang 31 Ogos, Namun pada kali ini saya amat bertuah kerana diberi peluang
untuk ucap utama dalam Bicara Tokoh Pejuang Kemerdekaan iaitu Prof Dr
Burhanuddin Al-Hilmy. Seorang tokoh
perjuang Dakwah dan Reformasi kemerdekaan yang tidak asing lagi, beliau
bersama teman-temannya telah mengharungi ranjau dan duri, dihempas badai dan
ombak demi sebuah negara dan kemerdekaannya.
Kini kita dapat menghirup udara segar
kebebasan dan kemerdekaan atas jasa dan pengorbanan mereka. Bebas daripada
ketakutan dan kongkongan penjajah. Bebas dari tekanan fizikal serta gangguan
psikologikal sebuah pemerintahan asing yang menindas. Namun, cabaran di hadapan
kita amat besar, kemerdekaan tidaklah sesukar membina dan mencipta sesuatu yang
baru. Apatah lagi dengan pelbagai kerosakan yang telah dibuat oleh ratusan
tahun penjajah keatas bumi tercinta ini. Kerosakan agama dan budaya, kerosakan
sistem dan undang-undang, kerosakan harta benda dan ekonomi, Kerosakan bahasa
dan nilai.
Justeru itu, sempena dengan sambutan
kemerdekaan kali ini, Kerajaan negeri dibawah Perpustakaan Negara Cawangan
Kedah Darul Aman menganjurkan Bicara
Tokoh Kemerdekaan dengan mengangkat ikon
pejuangn hebat Prof Dr Burhanuddin Al-Hilmy. Suatu hakikat yang harus ada dalam
minda kita bahawa sebarang usaha perubahan yang hendak dilakukan mestilah
menerima hakikat perlunya pengorbanan , tanpa pengorbanan kejayaan tidak akan
datang dengan sendirinya. Siapakah tokoh ini? Apakah perjuangan yang telah beliau lakukan? Bagaimanakah kita
harus mengambil iktibar dari semangat perjuangan beliau ini?. Insya Allah persoalan yang saya lontarkan ini
akan terjawab sebentar lagi.
Cetusan awal untuk mengadakan majlis ini sempena dengan program
sambutan Kemerdekaan Malaysia kali 61 tahun adalah untuk menghayati tokoh yang
memperjuangkan kemerdekaan negara seawal tahun 40an lagi. Sebenarnya terdapat
ramai tokoh-tokoh pejuang kemerdekaan yang nama-nama mereka tidak sering
diungkapkan, seperti Tok Janggut, Dato’ Bahaman, Ibrahim Yaakob, Dato’ Onn
Jaafar, Ishak Hj Muhammad, Ahmad Boestaman dan lain-lain tokoh lagi. Insya
Allah kita akan bicarakan tokoh-tokoh ini ditahun-tahun akan datang. Saya
mengharapkan program ini akan menjadi acara tetap tahunan sempena sambutan
kemerdekaan di negeri Kedah.
Namun ketokohan Dr Burhanuddin Al-Hilmy sedikit menonjol walaupun
terdapat juga pandangan serong terhadap beliau atas beberapa faktor, antaranya adalah faham
kiri yang tidak mendokong aliran kanan yang memerintah negara. Tetapi saya
tidak berhajat untuk berpolimik mengenai faham kanan ataupun kiri. Yang lebih
utama terdapatnya satu tiupan semangat perjuangan tokoh yang kita bicarakan
pada hari ini, supaya generasi muda ambil iktibar mengenai usaha yang
bersungguh-sungguh yang telah dilakukan oleh Dr Burhanudin Al-Hilmy bersama
teman-teman beliau. Beliau juga meniupkan semangat perjuangan melalui
pendekatan kesusasteraan dengan ungkapan puisi atau syair yang terkenal “DI
ATAS RUNTUHAN KOTA MELAKA”.
Syair klasik karya Dr Burhanuddin Helmi
ini seringkali di salah kreditkan kepada Hamka. Ia sebenarnya dirakamkan oleh
Hamka dalam bukunya Dari Perbendaharaan lama dari ungkapan Dr Burhanuddin
ketika menyampaikan ucapan perdananya di Kongres Ke-2 Parti Kebangsaan Melayu
Malaya (PKMM) di Melaka dalam tahun 1946. Hamka merakamkan puisi lama itu ke
dalam bukunya barangkali kerana pengaruh syair itu yang meluas di kalangan
pejuang-pejuang tanah air di masa lampau yang sering mengungkapkannya semasa
berjuang menggerakkan dan menaikkan semangat orang-orang Melayu supaya bangkit
menentang penjajah Inggeris. Syair yang penuh bermakna itu sudah luput dari
ingatan, namun ia tetap penting sebagai karya peninggalan seorang tokoh politik
yang telah banyak menyumbangkan peranan penting dalam kebangkitan semangat
kebangsaan Melayu pada abad ke-20 di Tanah Melayu.
"Di atas runtuhan kota
Melaka
kita bangunkan jiwa
merdeka,
bersatulah Melayu seluruh
baka,
membela hak keadilan
pusaka…”
Nama sebenar beliau ialah Amir Burhanuddin Bin
Ungku Muhammad Nor dilahirkan pada 28 Ogos 1911 di Changkat Tualang, Perak.
Beliau telah mendapat pendidikan awal di kelas Al-Quran dan agama Sekolah
Melayu. Beliau dihantar ke Sekolah Agama Sungai Jambu, Sumatera Barat pada
tahun 1924 hingga 1926. Pada tahun 1926, Burhanuddin al-Helmy meneruskan
pelajarannya di Pondok Pulau Pisang, Jitra, Kedah. Seterusnya dari situ, beliau
menuntut pula di Madrasah Al-Masyhur Al-Islamiah, Pulau Pinang hingga tamat
kelas IV Thanawi pada tahun 1934.
Dr. Burhanuddin al-Helmi ialah seorang yang benar-benar alim dalam ilmu dan bidang agama Islam. Ketinggian ilmunya memang sukar hendak ditandingi. Beliau menguasai semua pelat bahasa Arab yang berlainan itu. Malah, beliau juga seorang ahli tafsir Al-Quran dan al-Hadis yang ulung dan menguasai nahu saraf dan segala yang berhubung dengan sastera Arab. Selain itu beliau juga boleh bertutur dan menulis dengan fasih dan baik dalam bahasa Urdu, Belanda, Inggeris, Perancis dan Jerman. Ertinya beliau berkebolehan menguasai tujuh bahasa besar dunia. Dr. Burhanuddin al-Helmi dalam perjuangannya sebelum memasuki PAS sentiasa membimbing ahli-ahlinya supaya berusaha dengan tekun kerana berusaha itulah yang menentukan nasib diri dan kaum mereka akan berubah, beliau sering memberi tazkirah kepada mereka dengan memperdengarkan ayat-ayat al-Quran yang sesuai sebagai penguat semangat perjuangan.
Beliau kemudiannya mendapat peluang belajar di Universiti Aligarh, India dalam bidang Sastera dan Falsafah sekaligus mempelajari bahasa Inggeris, Perancis, German, dan perubatan homeopati. Pelajaran Homeopati yang dipelajari beliau juga berjaya ditamatkan di Ismailiyah Medical College, Hyderabad, India. Semasa belajar di India pada tahun 1928, Burhanuddin Al-Helmy mengikuti pergerakan Mahatma Gandhi serta berkenalan dengan Mohd Ali Jinnah dan Pandit Jawaharlal Nehru. Selepas tamat pelajarannya di Universiti Aligarh, India beliau telah mengembara ke Palestin dan Turki.
Beliau adalah seorang pemimpin yang disegani kawan dan lawan.
Apabila Ibrahim Yaacob, Mustapha Hussein dan lain-lain menubuhkan KMM, beliau
telah menyertai dan bersama-sama memainkan peranan memimpin dalam pertubuhan
tersebut. Patut disebutkan bahawa KMM adalah parti politik Melayu yang pertama
yang bercita-cita memperjuangkan kemerdekaan di atas dasar perpaduan aliran
nasionalis, agama dan sosialis. Dr. Burhanuddin Al-Helmy kemudiannya
bersama-sama Mokhtaruddin Lasso, Ahmad Boestamam, Ishak Hj. Muhamad (Pak Sako)
dan lain-lain menubuhkan PKMM yang merupakan sebuah parti progresif
kesinambungan dari KMM yang juga berpegang pada prinsip nasionalis, agama dan
sosialis dan berjuang untuk kemerdekaan tanah air.
Demi perjuangan besar ini, beliau telah membentuk PUTERA pada tahun
1947. Gabungan badan-badan politik Melayu progresif ini telah membentuk front
persatuan dengan AMCJA. Satu
sumbangan besar Dr.Burhanuddin al-Helmy melalui PUTERA(Pertubuhan Melayu
Anti-UMNO)ialah merangka The People Constitution Of Malaya yeng menggariskan
kehendak dan suara rakyat Tanah Melayu. Walau bagaimanapun, perlembagaan ini
telah ditolak oleh British dan UMNO. Gabungan badan progresif Melayu dan bukan-Melayu ini menjadi satu
badan front persatuan bersifat nasional yang kuat dan julung-julung kali
berlaku dalam sejarah tanah air. Akan tetapi, kerana perkembangan kekuatan
patriotik-demokratik ini telah memberi ancaman hebat ke atas kekuasaan
penjajah, ia telah diharamkan oleh British dalam Undang-undang Darurat. Sebaliknya British dan UMNO mengadakan rundingan
membentuk perlembagaan Tanah Melayu.
Dr. Burhanuddin Al-Helmy adalah seorang pejuang kemerdekaan yang
tidak kenal tunduk dan juga seorang ulama besar dan berpandangan jauh. Dengan
berpegang teguh pada prinsip nasionalis, agama dan sosialis, beliau telah
menggembleng tenaga nasionalisme, agama dan sosialisme ke dalam wadah
perjuangan untuk kemerdekaan ibu pertiwi. Dr. Burhanuddin Al-Helmy merupakan
tulang belakang dalam penubuhan Partai Rakyat Malaya pada 1955 dan pada tahun
1956, beliau juga telah dipilih menjadi Yang Dipertua Agung PAS. Beliau telah
memimpin PAS mencapai perkembangan yang cemerlang.
Beliau pernah beberapa kali ditangkap kerana kegiatan politiknya
yang menginginkan kemerdekaan penuh nusa dan bangsa. Pada tahun 1937, beliau
dipenjarakan oleh penjajah British kerana menerbitkan majalah Taman Bahagia
yang menyebarkan semangat merdeka; pada tahun 1950-1953 dipenjarakan oleh
penjajah British kerana memimpin masyarakat Melayu melancarkan perjuangan
menentang keputusan mahkamah kerajaan British di Singapura dalam kes Natrah;
dan pada tahun 1965-66 dipenjarakan oleh Kerajaan Tunku Abdul Rahman kerana
dituduh melakukan kegiatan anti-Malaysia. Akibat dari seksaan di dalam penjara,
beliau telah mengidap penyakit dan meninggal dunia pada 10 Oktober 1969.
Perjuangan mencapai kemerdekaan negara, Islam dan kebangsaan
Melayu. Dalam bukunya Perjuangan Kita (1946), Dr Burhanuddin membayangkan
pemikirannya berlandaskan kata masyhur Arab yang ini disifatkan sebagai
pejuang yang berdiri atas tiga teras utama, iaitu “Kasihkan watan itu daripada
iman.” Berdasarkan kata-kata Arab inilah beliau mengungkapkan konsep pembinaan
ummah serta pembentukan negara merdeka.
Jiwa keIslaman yang kental telah membentuk Dr Burhanuddin bersikap
lemah lembut, paling sederhana dan merendah diri, disifatkan sebagai seorang
pemikir politik Melayu yang berjaya menyepadukan perjuangan politik Melayu
dengan Islam. Baginya, memperjuangkan kebangsaan Melayu bererti memperjuangkan
daulah Islam kerana dalam konteks Tanah Melayu, kekuatan Melayu akan membawa
kepada kekuatan Islam. Beliau juga seorang pemidato dan pengarang kitab Islam
sentiasa memusatkan perhatian kepada perjuangan menegakkan syiar Islam di bumi
Nusantara. Sepanjang hayatnya, Dr Burhanuddin tidak pernah berhenti memikirkan
langkah untuk meletakkan Islam ke tahap tertinggi.
Dalam sebuah tulisannya beliau pernah bertanya: “Bagaimanakah kita
dapat memulihkan kesakitan dan penderitaan bangsa kita? Dan bagaimanakah kita
akan mengembalikan agama kita hingga Islam dapat berjalan menurut yang
dikehendaki Allah, jika belum bebas merdeka dan berdaulat. Tentu tidak boleh ,
melainkan sudah bebas merdeka dan berdaulat.” Demikian rintihan hati
seorang tokoh politik Melayu.
Semasa pendudukan Jepun Dr. Burhanuddin
telah diberikan salah satu jawatan tertinggi bagi seorang Melayu laitu sebagai
Penasihat Adat Istiadat dan Kebudayaan Melayu (Advisor on Malay Customs and
Culture) dan berpejabat di Markas Pentadbiran Tentera Jepun di Taiping. Beliau
menggunakan jawatan mi, seperti juga pemimpin-pemlmpm KMM yang lain yang diberi
jawatan oleh pemerintah Jepun, untuk menyediakan pembebasan Tanah Melayu
daripada sebarang bentuk penjajahan. Beliau telah menganjurkan dua kongres Islam.
Beliau juga mengambil peluang daripada jawatannya ini untuk melindung dan membantu Maahad Il-Ihya
Assyariff, iaitu sebuah pusat pendidikan Islam yang terkemuka dari segi sosial
dan politik, di Gunung Semanggol, Taiping. Dan pada bulan Julal 1945 Ibrahim
Yaacob, Dr. Burhanuddin, Onn Siraj dan beberapa pemimpin-pemimpm KMM yang lain
menubuhkan pula KRIS yang dirancangkan dengan sokongan pihak Jepun untuk
menguruskan kemerdekaan Malaya sebagai sebahagian daripada IndonesIa Raya.
Rancangan mereka itu, sebagaimana yang telah disebutkan di atas, tidak dapat
dilaksanakan oleh kerana pihak Jepun telah mengumumkan penyerahan diri mereka
terlebih dahulu. Inilah diantara sisi gelap yang dimainkan oleh musuh-musuh
beliau.
Ahmad Boestamam pernah menjelaskan tentang perjuangan Dr.Burhanuddin dan menganggap beliau seorang yang patriot negara yang banyak berjasa. Beliau turut diberi gelaran "Bapa Kebangsaan Melayu" kerana hingga akhir hayatnya beliau tetap konsisten dengan penubuhan negara bangsa yang dinamakan Melayu. Berasaskan kepada keteguhan semangat beliau memperjuangkan politik berlandaskan perjuagan Islam, Dr.Burhanuddin telah terpilih sebagai Presiden Parti Islam Semalaya(PAS) yang ketiga dalam perhimpunan kelima parti tersebut pada tahun 1956.
Selain terlibat dalam bidang politik, beliau turut
menghasilkan beberapa karya penulisan yang bertujuan untuk membuka mata
masyarakat terutama orang melayu mengenai maksud sebenar perjuangan dan
perkaitannya dengan Islam. Antara karya penulisannya ialah:
i)
Perjuangan Kita(1946)
ii)
Falsafah Kebangsaan
Melayu(1947)
iii)
Agama &
Politik(1954)
iv)
Ideologi Politik
Islam(1957)
Perginya Dr.Burhanuddin pada 25 Oktober 1969
bererti politik negara kehilangan seorang bunga bangsa yang terkenal dengan
keteguhan prinsip perjuangan yang tetap beliau pertahankan hingga akhir hayat. Pemergian beliau merupakan kerugian besar bagi gerakan
patriotik-demokratik. Mengenang sumbangan beliau yang besar kepada kemerdekaan
tanah air, Allahyarham Dr. Burhanuddin Al-Helmy, agar semangat dan cita-cita beliau sentiasa bersinar-sinar dari
generasi ke generasi.
Kepada generasi muda hari ini,
tokoh yang kita tampilkan dalam bicara kali ini, untuk diambil semangat
juangnya, falsafah hidupnya, pengorbanannya dan cita-cita serta perancangannya
untuk suatu kebebasan mutlak agar generasi hari ini mendapat nikmat untuk
melakukan kebaikan kepada negara dan rakyatnya. Marilah kita hayati semangat
ini dan kita contohi dalam hidup kita hari ini. Marilah kita hadiahkan
al-fatihah kepada semua pejuang kemerdekaan yang telah berjasa pada bumi
tercinta ini. Al-fatihah.
Ulasan
Catat Ulasan